Monday, June 27, 2005

Kern-waarden uit de wijsheidsliteratuur

We definiëren ‘wijsheidsliteratuur’ als het onderdeel van de klassieke, filosofische, spreekwoordelijke en inspirerende literatuur dat specifiek de kunst van het leven behandelt. Een deel van de nu beschikbare literatuur is ouder dan de formele wetenschap en filosofie en werd van de ene generatie op de andere doorgegeven door zowel de mondelinge traditie, spreekwoorden en symbolische kunst, als door het geschreven woord.
Tot de oudste geschreven literatuur behoort de Wijsheid van Ptah-hotep (2500 v.C), dat samen met andere Egyptische literatuur van grote invloed was op de cultuur van de Grieken. De Griekse en Hebreeuwse cultuur hebben een grote invloed gehad op het ontstaan van het moderne westerse gedachtegoed.
Oosterse wijsheidsteksten, zoals de geschriften van Confusius (551-479 v.C) en Mencius (371-289 v.C), zijn net als Indiase werken, zoals de Bhagavad Gita en de Dhammapada, tamelijk bekend in het Westen. Amerikaans-indiaanse literatuur wint langzaam ook bekendheid.

We moeten voorzichtig zijn om niet al te veel conclusies te trekken uit deze enorme hoeveelheid teksten, die onderling sterk verschillen op filosofisch, inhoudelijk en taalkundig vlak. Maar we hebben ondanks deze verschillen het gevoel dat er een belangrijk voordeel valt te behalen als we de algemene thema’s bekijken en de verschillen leren begrijpen en waarderen.
Op basis van onze eigen studie en onze inspanningen om te leren van de auteurs die enorm veel tijd en moeite hebben geïnvesteerd in de bestudering van deze onderwerpen, stellen wij voor dat dit de meest algemene onderwerpen zijn:
Keuze, bedachtzaamheid, waarde van keuzes, waarheid, elementaire behoeftes, natuur, relaties, bijdragen, perspectief.

Keuze
We hebben de kracht om te kiezen. Sommige keuzes brengen betere resultaten voort dan andere. Er bestaat een ‘oorzaak/gevolg’-relatie tussen keuzes en consequenties. Deze relatie wordt soms aangeduid als ‘de wet van de oogst’ ofwel wat we ‘de wet van de boerderij’ hebben genoemd.

Bedachtzaamheid
Wie de tijd neemt om dingen te overdenken in plaats van alleen maar te leven, wordt zich bewust van de consequenties van zijn of haar keuzes en kan lessen trekken uit het leven.

Waarde van keuzes
De meerwaarde van 1 keuze boven de andere is niet altijd even rationeel of gemakkelijk verdedigbaar, maar zij is te onderscheiden. Door een soort intuïtie weten mensen wat ‘goed’ is om te doen, en het leven verloopt beter naarmate men beter deze ‘gids’ leert te volgen.

Waarheid
Er zijn ‘waarheden’- fundamentele ‘levenswetten ‘ die onfeilbaar consistent zijn – en wij zijn beter af naarmate we beter leren volgens deze waarheden te leven.

Elementaire behoeftes
Er zijn elementaire behoeftes en niets binnen de menselijke ervaring die deze behoeftes negeert, kan lang goed blijven functioneren.

Matuur
Mensen maken deel uit van een groter ecologisch geheel. In harmonie met de natuur leven maakt een vitaal deel uit van de kwaliteit van het leven.

Relaties
De wet die de kwaliteit in onze relaties met anderen overheerst, is de wet van de wederkerigheid ofwel de Gouden Regel. Het leven is een stuk aangenamer als we anderen behandelen zoals we zelfs behandeld willen worden.

Bijdragen
De grote, schijnbare tweedeling is dat hoe meer we geven, des te meer we ontvangen.

Perspectief
Het leven behelst meer dan ‘ik’ en ‘nu’. Een groter beeld produceert hoogwaardiger besluiten.

Bijzonder aan de wijsheidsliteratuur is dat zij – gezien de mate waarin we er bepaalde patronen, samenhangen en thema’s in aantreffen – de meest waardevolle database van de menselijke ervaring vertegenwoordigt. Deze wijsheid negeren – er niet van proberen te leren – zou blijk geven van een minachting voor de hulpbronnen. Een regelmatige onderdompeling in deze grote database over het leven is ongetwijfeld een krachtige aanpak voor het onderricht van het geweten.

uit:"Stephen R. Covey, Prioriteiten: effectieve keuzes in leven en werk, 4e druk, 2001"